نقش عروسك درمانی در بهداشت روانی كودك
كودك می تواند در بازی عروسكی، انگیزه اش را متعادل نماید و انرژی های اضافی روانی خود را تخلیه كند. البته عبارت صحیح درباره این مطلب این است كه كودك در بازی عروسكی ، انرژی روانی و جسمی خود را بارور می كند و شكل مناسبی به آن می دهد.
از دیدگاه بهداشت روان، عروسك درمانی شیوه دلپذیر مداوا در قلمرو روان درمانی است. عروسك ، واسطه ای پذیرفته شده از سوی بزرگسالان و كودكان در جهت ارتباط و تبادل احساس ، عاطفه و اندیشه بین این دو نسل می باشد كه در برخی از كشورها به جایگاه این ابزار تربیتی، اهمیت خاص داده شده است . می توان از این طریق، به كودك آموزش داد و اوقات فراغت او را به صورت مفید و مطلوبی پربار كرد و نكات منفی و ناسالم عاطفی، احساسی ، رفتاری و شناختی او را بهبود بخشید. در حیطه ی روان پزشكی و روان شناسی بالینی كودك ، متخصص بالینی ، قادر است با استفاده از عروسك ها به اطلاعات مفید بالینی جهت تشخیص مسائل روانی كودك دست یابد و بعد از تشخیص بالینی ، درمانگر طرح مناسبی را به منظور درمان از طریق بازی تهیه و در جلسات درمانی ، اجرا نماید.
نقش عروسك بازی ، در رشد و تكامل كلامی كودك كاملاً درخور توجه است.
كودك در ارتباط با عروسك ، دوست دارد موقعیت خود را بیان نماید و دنیای اطراف خود را تعریف كند. تعریف او از دنیا، تصویرهایی می باشد كه از پدر، مادر، برادر و خواهر، خانه و كوچه های اطراف خانه خود دارد. اگر پدر و مادر، در برخورد با او بی میلی كنند و یا برعكس – رفتار مناسبی داشته باشند ، كودك این رفتارها را برای عروسكش بازگو می نماید و همین تعریف كردن اساس آرامش و تخلیه روانی كودك می گردد و در نهایت باعث تجلی و بروز برخی از بیانات و گفته های ناب و ارزشمند در ذهن كودك می شود. بنابراینرفتار كودك با عروسك ، درپیشرفت و تكامل كلامی كودك مؤثر می افتد. به شرط آنكه، ما رفتار و گفتار كودك را به هنگام گفتگو با عروسك ، جدی بگیریم .
یكی از نیازهای اساسی كه باعث گرایش كودك به عروسك می شود، میل به داشتن هم صحبت است. عروسك برای كودك یك شخص محسوب می گردد و با او رابطه اجتماعی برقرار می كند. ضمن این كه كودك با توجه به این كه مسئول عروسك شناخته می شود ، در مسیر رشد مسئولیت پذیری و خلاقیت اجتماعی ، قرار می گیرد.
در مورد برخی از كاركردهای روانی عروسك بازی و عروسك درمانی باید گفت : بازی های عروسكی ( بازی های عروسك ها) در بازی درمانی به عنوان یكی از مؤثرترین انواع بازی درمانی ها مطرح گشته و اهمیت دارد . ضمناً بعضی از كاركردهایی كه در بازی های عروسكی وجود دارند و نقش مستقیمی در بهداشت روانی كودك ایفا می كنند ، عبارت اند از :
- احساس داشتن به عروسك و تعلق یافتن به او.
- حس سرپرستی و مسئولیت مراقبت از عروسك.
- ایجاد ارتباط احساسی و عاطفی با عروسك.
- فعالیت های روانی – عقلی و باروری ذهنی كودك در ارتباط با عروسك.
- خوشحال شدن و لذت بخش شدن اوقات فراغت كودك.
- همانند نمودن عروسك با خویشتن .
- افزایش اعتماد به نفس كودك به علت سرپرستی و مراقبت از عروسك.
- رشد عواطف و گرایش های عاطفی كودك.
- افزایش قدرت تصمیم گیری و هدایت فكری.
و...
در برخی ازموارد ، در ارتباط با موضوع ، سفارش هایی شده از جمله :
در هنگام بازی كودك با عروسك جهت دهی و تصمیم بزرگسالانه نداشته باشید. بلكه عروسك را همان گونه ببینید كه كودكان می بیند و احساس می كنند. یعنی همانند كودك حس كرده و در نظر بگیرید.
توجه كنید كه كودكان با عروسك های خود راحت صحبت می كنند، سعی كنید از آنها نخواهید كه به صورت كلیشه ای و بسته، با عروسك ها حرف بزنند بلكه آن ها را تشویق كنید آن گونه كه دوست دارند، با عروسك ها صحبت كنند و ...
در دیدگاه بعضی خانواده ها ، عروسك به عنوان یك دوست كودك می باشد نه وسیله ای در جهت سرگرمی كودك. به همین دلیل ، كودك كار كردی تحت عنوان راز و نیاز عروسك را برای خود مطرح می نماید و از آن به خوبی استفاده می كند. در سایه این نگرش ، خانواده بهتر می تواند احساس تنهایی و خلاء روانی كودك را جبران كند.
در چنین ارتباطی، كودك برای عروسك دلتنگی می كند، نگرانش می شود و سعی در مراقبت بیشتر و دقیق تر از او می كند.
عروسك می تواند واسطه تربیتی ما با كودك و یا كودك با محیط پیرامون او باشد و در این نقش، می تواند پیام تربیتی را از ما گرفته و به كودك منتقل نماید. علاوه بر این كه احساس عاطفی و فكری كودك را متقابلا ً به ما انتقال می دهد.
در مورد ارتباط كودك با عروسك باید گفت كه ما می توانیم از طریق ثبت و یادداشت نوع ارتباط كودك با عروسك هایش در هنگام بازی ، با دنیای كودك بیشتر آشنا شویم و در برنامه ریزی و هدایت تربیتی او مفاهیم و اصول و اهداف واقعی تری را انتخاب نماییم .
نهایت این كه عروسك درمانی و اجرای نمایش عروسكی و آشنا سازی كودك با عروسك ، هم به منظور پر كردن اوقات فراغت و هم بهینه سازی شرایط روانی – زیستی كودك ، از نظر بهداشت روان ارزش فراوان دارد.
از طرف دیگر بازی درمانی روشی است روان پزشكی و روان شناسی كه از طریق آن، كودك در بازی و از طریق بازی هیجان سركوب شده خود را برون فكنی می كند و برخی از مشكلات روانی كودك ، درمان می گردد.
